رشد محبوبیت ارزهای دیجیتال طی سال‌های اخیر، متأسفانه با افزایش کلاهبرداری در این حوزه همراه بود است. اگرچه ماهیت غیرمتمرکز و ناشناس‌بودن تراکنش‌های ارز دیجیتال، پیگیری و بازگرداندن وجوه سرقت‌شده را دشوارتر می‌کند، اما این به معنای نبود راه‌حل برای قربانیان کلاهبرداری ارز دیجیتال در ایران نیست.
در واقع، بسیاری از افراد از خود می‌پرسند که آیا در صورت قربانی‌شدن در یک کلاهبرداری ارز دیجیتال، امکان پیگیری و بازپس‌گیری اموال ازدست‌رفته وجود دارد یا خیر؟ پاسخ به این سؤال پیچیده است و به عوامل مختلفی بستگی دارد.
در پاسخ به این سؤال باید گفت که پیگیری کلاهبرداری ارز دیجیتال در ایران، با وجود برخی چالش‌ها، امکان‌پذیر است. البته اگر این کلاهبرداری از مبدا کشور دیگر رخ‌داده باشد، پیگیری قضایی بسیار چالش‌برانگیزتر خواهد بود.
فهرست توضیحات و محصولات این مقاله ( با کلیک روی هر عنوان به آن قسمت منتقل می شوید) :
انواع کلاهبرداری ارز دیجیتال
آگاهی از انواع کلاهبرداری‌های ارز دیجیتال و روش‌های مقابله با آنها برای هر کسی که در این حوزه فعالیت می‌کند، ضروری است. کلاهبرداری‌های ارز دیجیتال می‌توانند به شکل‌های مختلفی رخ می‌دهند که در ادامه به معرفی برخی از رایج‌ترین آنها می‌پردازیم:
طرح‌های پانزی و هرمی
این طرح‌ها وعده سودهای غیرواقعی را در قبال سرمایه‌گذاری اولیه می‌دهند. در واقع، سودها به سرمایه‌گذاران جدید از پول سرمایه‌گذاران قبلی پرداخت می‌شود تا زمانی که طرح اشباع شود و کلاهبرداران با پول سرمایه‌گذاران فرار کنند.
راهکار مقابله طرح‌های پانزی:
- هرگز فریب وعده‌های سودهای نجومی را نخورید.
- قبل از سرمایه‌گذاری در هر طرحی، تحقیقات کامل انجام دهید و اعتبار آن را بررسی کنید.
- به دنبال اطلاعات تماس شفاف و قابل‌تأیید برای پروژه باشید.
- در طرح‌هایی که نیاز به جذب مداوم سرمایه‌گذار جدید برای کسب سود دارند، سرمایه‌گذاری نکنید.
صرافی‌های جعلی
این صرافی‌ها پلتفرم‌هایی برای خریدوفروش ارزهای دیجیتال هستند که جعلی هستند. آنها ممکن است با وعده کارمزدهای پایین یا نرخ‌های تبدیل بهتر قربانیان را جذب کنند، اما در نهایت پول کاربران را می‌دزدند.
راهکار مقابله با صرافی‌های جعلی:
- فقط از صرافی‌های معتبر و شناخته‌شده مانند همتاپی استفاده کنید.
- قبل از استفاده از هر صرافی، نظرات کاربران را در مورد آن مطالعه کنید.
- به‌دنبال مجوز و تأییدیه‌های رسمی از مراجع ذی‌صلاح باشید.
کلاهبرداری عرضه اولیه سکه
عرضه اولیه سکه (ICO) روشی برای جمع‌آوری سرمایه برای پروژه‌های جدید ارز دیجیتال است. بااین‌حال، برخی از این رویدادها جعلی هستند و صرفاً باهدف کلاهبرداری از سرمایه‌گذاران اجرا می‌شوند.
راهکار مقابله کلاهبرداری عرضه اولیه سکه:
- قبل از سرمایه‌گذاری برای خرید عرضه اولیه هر پروژه‌ای تحقیقات کاملی انجام دهید و وایت پیپر منتشرشده را به‌دقت مطالعه کنید.
- سابقه و اعتبار تیم توسعه‌دهنده پروژه را بررسی کنید.
- به دنبال پروژه‌هایی باشید که دارای برنامهٔ کاری شفاف و قابل‌اجرا باشند.
حملات فیشینگ
در این نوع کلاهبرداری، هکرها با ارسال ایمیل یا پیام‌های متنی جعلی که ظاهری شبیه به ایمیل‌ها یا پیام‌های واقعی صرافی‌ها، کیف پول‌های ارز دیجیتال یا سایر پلتفرم‌های مرتبط با ارز دیجیتال دارند، سعی می‌کنند اطلاعات شخصی یا ورود به کیف پول ارز دیجیتال قربانیان را به دست آورند.
راهکار مقابله حملات فیشینگ:
- هرگز بر روی لینک‌ها یا ضمیمه‌های ایمیل‌ها یا پیام‌های متنی مشکوک کلیک نکنید.
- اطلاعات شخصی یا ورود به کیف پول ارز دیجیتال خود را در هیچ کجا به اشتراک نگذارید، مگر اینکه مطمئن از صحت و اعتبار وب‌سایت یا پلتفرم موردنظر باشید.
- احراز هویت دوعاملی را برای حساب‌های کاربری خود در صرافی‌ها، کیف پول‌های ارز دیجیتال و سایر پلتفرم‌های مرتبط فعال کنید.
بدافزار
بدافزار می‌تواند بر روی دستگاه قربانی نصب شود و به هکرها امکان دسترسی به کیف پول ارز دیجیتال او را بدهد.
راهکار مقابله با بدافزارها:
- از یک آنتی‌ویروس و فایروال قوی برای محافظت از دستگاه خود در برابر بدافزارها استفاده کنید.
- سیستم‌عامل و نرم‌افزارهای خود را به‌روز نگه دارید.
- از دانلود و نصب برنامه‌ها از منابع غیرمعتبر خودداری کنید.
- مراقب کلیک بر روی تبلیغات یا لینک‌های مشکوک باشید.
علاوه بر موارد ذکر شده، روش‌های کلاهبرداری دیگری نیز در فضای ارز دیجیتال وجود دارند. به همین دلیل، مهم است که همیشه هوشیار باشید، تحقیقات خود را انجام دهید و اقدامات پیشگیرانهٔ لازم را برای محافظت از دارایی‌های خود
آیا کلاهبرداری ارز دیجیتال در ایران قابل‌پیگیری است؟
در ایران، وضعیت پیگیری کلاهبرداری‌های ارز دیجیتال به دلیل ماهیت نوظهور این حوزه و نبود قوانین و مقررات مشخص، پیچیده است. بااین‌حال، اقداماتی وجود دارد که قربانیان می‌توانند برای پیگیری جرم و تلاش برای بازگرداندن پول خود انجام دهند.
در حال حاضر، هیچ قانون مدون و جامعی در خصوص ارزهای دیجیتال در ایران وجود ندارد. بااین‌حال، کلاهبرداری، فارغ از اینکه با استفاده از ارز دیجیتال انجام شود یا خیر، جرم محسوب می‌شود و طبق قانون قابل‌پیگیری است.
قانون جرایم رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۸۸، فریب و سوءاستفاده از سیستم‌های رایانه‌ای و ارتکاب هرگونه عمل مجرمانه با استفاده از این سیستم‌ها را جرم تلقی می‌کند. بر مبنای این قانون، کلاهبرداری‌های مرتبط با ارز دیجیتال که از طریق پلتفرم‌های آنلاین، وب‌سایت‌ها یا اپلیکیشن‌ها انجام می‌شوند، قابل‌پیگیری قضایی هستند.
پلیس فتا نیز به‌عنوان مرجع تخصصی جرایم سایبری، در این زمینه فعال بوده و به شکایات مربوط به کلاهبرداری ارز دیجیتال رسیدگی می‌کند.
همچنین، معاون خدمات الکترونیک قضایی در نامه‌ای به دادگستری‌های سراسر کشور از اختصاص یک شعبه اختصاصی برای رسیدگی به دعاوی ارز دیجیتال خبر داد. بر اساس‌نامه معاون خدمات الکترونیک قضایی که در ۸ خرداد ۱۴۰۳ به دادگستری‌های سراسر کشور ابلاغ شده است، شعبه ۱۱۶۲ دادگاه کیفری ۲ تهران به دعاوی ارز دیجیتال اختصاص‌یافته است.
نحوه پیگیری کلاهبرداری ارز دیجیتال
اگر قربانی کلاهبرداری ارز دیجیتال شده‌اید، اولین قدم، جمع‌آوری مستندات و مدارک مربوط به کلاهبرداری است. گردآوری تمامی اسناد و مدارک مرتبط با کلاهبرداری، شامل آدرس کیف پول‌های ارز دیجیتال، سوابق چت، ایمیل‌ها و هرگونه مدرک دیگری که نشان‌دهنده وقوع کلاهبرداری باشد. این مدارک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آدرس کیف پول‌های مرتبط با کلاهبرداری
- تاریخ و زمان تراکنش‌های مشکوک
- هرگونه مکالمه یا پیام مرتبط با کلاهبردار
- اسکرین‌شات یا عکس از صفحات وب مربوط به کلاهبرداری
پس از جمع‌آوری مدارک، باید به یکی از مراجع زیر مراجعه کنید و شکایت خود را ثبت کنید:
- پلیس فتا: می‌توانید به‌صورت حضوری به یکی از شعب پلیس فتا در سراسر کشور مراجعه کنید و یا از طریق وب‌سایت (https://police.ir/) اقدام به ثبت شکایت نمایید.
- دادگاه عمومی و انقلاب: می‌توانید با تنظیم شکواییه، به‌صورت مستقیم به دادگاه عمومی و انقلاب محل سکونت خود مراجعه کنید.
مشاوره یا یک وکیل متخصص در امور جرایم سایبری نیز می‌تواند در درک حقوق شما و پیگیری پرونده به بهترین نحو یاری‌رسانتان باشد.
نکاتی برای پیشگیری از کلاهبرداری ارز دیجیتال
برای جلوگیری از قربانی شدن در کلاهبرداری‌های ارز دیجیتال، باید اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام داد. برخی از این اقدامات عبارت‌اند از:
- انجام تحقیقات کافی قبل از سرمایه‌گذاری در هرگونه پروژه یا ارز دیجیتال
- استفاده از کیف پول‌های امن و معتبر
- عدم به اشتراک گذاشتن اطلاعات شخصی و مالی با افراد ناشناس
- خودداری از کلیک بر روی لینک‌های ناشناس و مشکوک
- آشنایی با انواع روش‌های کلاهبرداری ارز دیجیتال
جمع‌بندی
کلاهبرداری ارز دیجیتال در ایران جرمی شناخته‌شده و قابل‌پیگیری است. با جمع‌آوری مستندات، گزارش کلاهبرداری به مراجع ذی‌صلاح، طرح شکایت در دادگاه و اخذ مشاوره از وکیل متخصص، امکان بازگرداندن وجوه ازدست‌رفته تا حد زیادی افزایش می‌یابد. بااین‌وجود، پیشگیری همواره بهترین راه‌حل است. با اقدامات احتیاطی و افزایش آگاهی نسبت به خطرات موجود، می‌توانید از تبدیل‌شدن به قربانی کلاهبرداری ارز دیجیتال در امان بمانید.
