کافئین، این محرک قدرتمند، برای بسیاری از ما مادهای جادویی است که صبحهای خوابآلود را به روزهای پرانرژی تبدیل میکند. آیا تا به حال فکر کردهاید که چرا بعضی از فنجانهای قهوه اثر بهتری دارند؟ یا چرا پس از نوشیدن یک اسپرسو کوچک عمل آمده در قهوه ساز احساس هشیاری بیشتری دارید تا یک لیوان بزرگ قهوه فیلتری؟ در واقع، همه قهوهها از نظر میزان کافئین یکسان نیستند و این تفاوت، به نوع قهوه، روش دمآوری و حتی اندازه فنجان بستگی دارد. در این مقاله، سفری به دنیای انواع قهوه میکنیم تا بفهمیم میزان کافئین آنها چه تفاوتی دارد و کدام گزینه برای شروع یک روز پرجنبوجوش مناسبتر است.
فهرست توضیحات و محصولات این مقاله ( با کلیک روی هر عنوان به آن قسمت منتقل می شوید) :
کافئین چیست و چگونه عمل میکند؟
کافئین یک ترکیب طبیعی و محرک است که در بیش از 60 نوع گیاه از جمله دانههای قهوه، برگهای چای، دانههای کاکائو و دانههای کولا یافت میشود. این ماده در سراسر جهان به عنوان پرمصرفترین ماده محرک شناخته میشود.
درست زمانی که کافئین وارد بدن میشود، به سرعت از معده و روده جذب شده و وارد جریان خون میشود. سپس به مغز میرسد و در آنجا به عنوان یک آنتاگونیست برای گیرندههای آدنوزین عمل میکند. آدنوزین یک ترکیب شیمیایی است که در طول روز در مغز انباشته شده و حس خوابآلودگی را ایجاد میکند. کافئین با مسدود کردن این گیرندهها، مانع از اثرگذاری آدنوزین میشود و نتیجه آن ایجاد حس هشیاری، انرژی و تمرکز بیشتر است.
علاوه بر این، کافئین باعث افزایش ترشح نوراپینفرین و دوپامین، دو ماده شیمیایی مهم در مغز، میشود که بهبود خلق و خو و افزایش انرژی ذهنی را تقویت میکنند. اثرات کافئین معمولاً بین 15 تا 30 دقیقه پس از مصرف شروع میشوند و بسته به میزان مصرف و تحمل شخص میتوانند تا چند ساعت ادامه یابند.
این همه ماجرا نیست؛ کافئین همچنین میتواند سیستم عصبی مرکزی را تحریک کند، ضربان قلب را افزایش دهد و سوخت و ساز بدن را تسریع کند، که برای برخی افراد میتواند مزایای انرژیزا و حتی بهبود عملکرد ورزشی به همراه داشته باشد.
انواع قهوه و تفاوتهای آنها
قهوهها بر اساس نوع دانه، روش دمآوری و حتی کشور تولیدکننده تفاوتهای زیادی دارند که این تفاوتها بر طعم، عطر و میزان کافئین آنها تأثیر میگذارد. در ادامه، به برخی از رایجترین انواع قهوه و ویژگیهای آنها میپردازیم:
1. اسپرسو (Espresso)
اسپرسو پایه بسیاری از نوشیدنیهای قهوه است و با عبور آب داغ با فشار بالا از پودر قهوه تهیه میشود. این روش باعث میشود تا قهوه بسیار غلیظ، قوی و با طعم قویتر و تلختر باشد. هر شات اسپرسو نسبت به حجمش، کافئین بالایی دارد، اما چون معمولاً در مقادیر کوچک سرو میشود (30 میلیلیتر)، میزان کلی کافئین آن کمتر از یک فنجان قهوه فیلتری است.
2. قهوه فیلتری (Drip Coffee)
قهوه فیلتری که در ایران به قهوه آمریکایی نیز معروف است، یکی از رایجترین روشهای تهیه قهوه است. در این روش، آب داغ به آرامی از پودر قهوه عبور کرده و قهوهای ملایمتر و با حجم بیشتری تولید میکند. به دلیل حجم بزرگتر، میزان کافئین در یک فنجان قهوه فیلتری معمولاً بیشتر از اسپرسو است.
3. قهوه ترک (Turkish Coffee)
قهوه ترک با آسیاب بسیار ریز قهوه تهیه میشود و پودر قهوه به طور مستقیم در آب داغ جوشانده میشود. این قهوه بسیار غلیظ و پرعطر است و به دلیل رسوبهایی که در ته فنجان باقی میماند، تجربه نوشیدن منحصربهفردی را ارائه میدهد. قهوه ترک معمولاً در فنجانهای کوچک سرو میشود و کافئین آن بین اسپرسو و قهوه فیلتری قرار دارد.
4. قهوه فوری (Instant Coffee)
قهوه فوری با خشک کردن عصاره قهوه به دست میآید و به راحتی با اضافه کردن آب داغ آماده میشود. اگرچه تهیه آن سریع و آسان است، اما اغلب طعم آن به اندازه قهوه تازهدم قوی نیست. میزان کافئین قهوه فوری معمولاً کمتر از قهوه فیلتری و اسپرسو است.
5. کلد برو (Cold Brew)
کلد برو با دمآوری طولانیمدت (حداقل 12 ساعت) در آب سرد تهیه میشود. این روش باعث تولید قهوهای ملایمتر، با طعم کمتر تلخ و البته کافئین بالاتر نسبت به قهوههای گرم میشود. به دلیل طولانی بودن زمان دمآوری، عصاره بیشتری از پودر قهوه استخراج میشود که نتیجه آن قهوهای بسیار قوی و انرژیزا است.
مقایسه میزان کافئین انواع قهوه
میزان کافئین انواع قهوه تحت تأثیر عواملی مانند نوع دانه قهوه، روش دمآوری و حجم سرو قرار میگیرد. در ادامه، مقایسهای از میزان کافئین در انواع مختلف قهوه ارائه میدهیم:
1. اسپرسو: هر شات اسپرسو دارای 63 تا 75 میلیگرم کافئین است و به عنوان پایه بسیاری از نوشیدنیهای قهوه شناخته میشود.
2. قهوه فیلتری: با توجه به حجم بیشتر، این نوع قهوه میتواند بین 95 تا 200 میلیگرم کافئین داشته باشد.
3. قهوه ترک: میزان کافئین در قهوه ترک معمولاً بین 50 تا 70 میلیگرم است که به دلیل آسیاب بسیار ریز و دمآوری خاص آن است.
4. قهوه فوری: بسته به برند و نوع، قهوه فوری میتواند 27 تا 173 میلیگرم کافئین داشته باشد، اما معمولاً کمتر از قهوه تازهدم است.
5. کلد برو: این نوع قهوه با دمآوری طولانیمدت در آب سرد تهیه میشود و میتواند 100 تا 200 میلیگرم کافئین داشته باشد
6. ریستریتو: با وجود اینکه ریستریتو از اسپرسو تهیه میشود، اما به دلیل حجم کمتر، میزان کافئین آن (45 تا 55 میلیگرم) کمتر از اسپرسو است.
7. آمریکانو و نوشیدنیهای مبتنی بر اسپرسو: این نوشیدنیها معمولاً شامل یک شات اسپرسو هستند و کافئین آنها بین 63 تا 75 میلیگرم خواهد بود.
چگونه روش دمآوری بر میزان کافئین تأثیر میگذارد؟
شاید کمی عجیب باشد اما روش دمآوری قهوه نقش کلیدی در تعیین میزان کافئین موجود در فنجان نهایی دارد. علاوه بر این، عوامل مختلفی مانند زمان دمآوری، دما و نوع دانه قهوه بر میزان کافئین تأثیر میگذارند. در ادامه، به بررسی عوامل موثر بر میزان کافئین قهوه و فرق قهوه عربیکا و روبوستا میپردازیم:
1. زمان دمآوری
معمولا در روشهایی مانند اسپرسو، زمان دمآوری بسیار کوتاه (حدود 25 تا 30 ثانیه) است، در زمان عمل آوری قهوه، فشار زیادی روی دانهها وارد میشود و باعث استخراج سریع کافئین میشود. در روشهایی مانند کلد برو یا قهوه فیلتری، زمان دمآوری ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت به طول بینجامد. در این روشها، کافئین بیشتری از دانهها استخراج میشود و در نتیجه، میزان کافئین بالاتری در فنجان نهایی وجود دارد.
2. دما
در روشهای دمآوری مانند اسپرسو و قهوه فیلتری، از آب داغ (حدود 90 تا 96 درجه سانتیگراد) استفاده میشود. دماهای بالا باعث میشوند که کافئین و دیگر ترکیبات طعمدهنده به طور مؤثرتری استخراج شوند. در روش کلد برو، از آب سرد استفاده میشود که استخراج کافئین را کندتر میکند؛ به همین دلیل، اگرچه میزان کافئین در کلد برو ممکن است به نسبت روشهای گرم بالا باشد، اما به دلیل زمان دمآوری طولانی، میتواند کافئین بیشتری را نسبت به قهوههای دمشده سریع استخراج کند.
3. نسبت قهوه به آب
در برخی روشها، مانند اسپرسو و ریستریتو، از نسبت قهوه به آب بالاتری در اسپرسوساز استفاده میشود؛ این یعنی که مقدار بیشتری از قهوه برای حجم کمتری از آب استفاده میشود که منجر به افزایش غلظت کافئین در نوشیدنی میشود.
4. نوع دانه قهوه
دانههای روبوستا معمولاً دارای کافئین بیشتری نسبت به دانههای عربیکا هستند؛ بنابراین، نوع قهوهای که انتخاب میکنید نیز میتواند بر میزان کافئین تأثیر بگذارد. مثلاً، قهوههای تهیه شده از دانههای روبوستا ممکن است کافئین بالاتری نسبت به قهوههای عربیکا داشته باشند.
5. روش آسیاب کردن
در روشهایی که نیاز به دمآوری سریع دارند، مانند اسپرسو، دانههای قهوه باید به صورت ریز آسیاب شوند تا استخراج سریعتری انجام شود. در روشهایی مانند قهوه فیلتری یا کلد برو، از آسیاب درشت استفاده میشود؛ این نوع آسیاب باعث میشود که زمان دمآوری طولانیتر شود و میزان کافئین به تدریج استخراج گردد.
جمع بندی
اگر از طرفدارای قهوه و نوشیدنیهای بر پایه قهوه باشید، میدانید کافئین نه تنها یک ترکیب طبیعی بلکه یک عنصر کلیدی است که تجربه نوشیدن قهوه را برای ما منحصر به فرد میکند. از غلظت و شدت اسپرسو گرفته تا لطافت و ملایمت قهوه فیلتری، هر نوع قهوه داستانی برای گفتن دارد و کافئین نقش مهمی در این روایت ایفا میکند.
